Κοινωνικά Υποστηριζόμενη Γεωργία

Γράφει η Ελένη Πισιμίση

Γεωπόνος Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής, M.Sc.

Μία νέα μορφή γεωργικής εκμετάλλευσης, η Κοινωνικά Υποστηριζόμενη Γεωργία (CSA), έρχεται σαν εναλλακτική πρόταση στην παραγωγή και διάθεση των αγροτικών προϊόντων στην αγορά. Κάτι που έχει ξεκινήσει, έστω και σε μικρή κλίμακα, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες από τη δεκαετία του ’60, σήμερα αποτελεί μία επίκαιρη για τη χώρα μας πρόταση που θα μπορούσε υπό προϋποθέσεις να βρει μεγάλη ανταπόκριση.

Πώς λειτουργεί;

Η Κοινωνικά Υποστηριζόμενη Γεωργία (CSA) είναι ένα σχετικά νέο κοινωνικοοικονομικό μοντέλο παραγωγής τροφίμων, πώλησης και διανομής, αγροτικών προϊόντων. Αυτό το είδος καλλιέργειας λειτουργεί με σημαντικά μεγαλύτερη ανάμειξη των καταναλωτών και των υπόλοιπων ενδιαφερόμενων μελών, έχοντας ως αποτέλεσμα μία στενότερη από το συνηθισμένο σχέση καταναλωτή - παραγωγού. Το βασικό σχέδιο περιλαμβάνει την ανάπτυξη μίας συνεκτικής ομάδας καταναλωτών, η οποία προτίθεται να χρηματοδοτήσει τον προϋπολογισμό μίας ολόκληρης σεζόν προκειμένου να έχει ποιοτικά τρόφιμα. Το σύστημα έχει πολλές παραλλαγές στο πώς υποστηρίζεται ο προϋπολογισμός της φάρμας από τους καταναλωτές και το πώς οι παραγωγοί παραδίδουν τα τρόφιμα. Έτσι, τα άτομα, οι οικογένειες ή οι ομάδες δεν πληρώνουν για συγκεκριμένα γραμμάρια ή κιλά παραγωγής, αλλά υποστηρίζουν τον προϋπολογισμό όλου του κτήματος και λαμβάνουν εβδομαδιαία, ότι είναι εποχιακά ώριμο. Η κάθε ομάδα πληρώνει μία προκαθορισμένη τιμή για κάθε παράδοση, ενώ έχει τη δυνατότητα να ξεκινήσει ή να σταματήσει τη συμμετοχή της όποτε θέλει. Αυτό το είδος ρύθμισης ονομάζεται και επιμερισμός σοδειάς ή σύστημα καλαθιού.  Σε τέτοιες περιπτώσεις ο αγρότης μπορεί να συμπληρώνει το κάθε καλάθι με προϊόντα που φέρνει από γειτονικές φάρμες για μεγαλύτερη ποικιλία. Λαχανικά και φρούτα είναι οι πιο συνήθεις σοδειές στις CSA.

Ορισμένες φάρμες διαθέτουν αποκλειστικά τα προϊόντα τους με τον τρόπο που προαναφέρθηκε, ενώ άλλες πουλάνε επίσης σε πάγκους στο κτήμα, σε λαϊκές αγορές και άλλα δίκτυα αγοράς.

Οι καταναλωτές έχουν οργανώσει τα δικά τους σχέδια CSA, πολλές μάλιστα φορές οι ίδιοι νοικιάζουν γη και στη συνέχεια προσλαμβάνουν καλλιεργητή. Πολλές CSA έχουν ένα κεντρικό πυρήνα μελών που βοηθά στα διοικητικά τους. Κάποιες απαιτούν και κάποιες το προσφέρουν ως επιλογή στα μέλη, να προσφέρουν εργασία ως μέρος του κόστους του μεριδίου. Τα μέλη της έχουν ενεργή συμμετοχή στην παραγωγή, παρέχοντας ένα είδος άμεσης χρηματοδότησης μέσω του προαγορασμένου μεριδίου και βοηθώντας με τη διανομή παίρνοντας τα δικά τους μερίδια. Πολλές φορές, τα καλλιεργούμενα προϊόντα και οι καλλιεργητικές μέθοδοι συναποφασίζονται σε συνελεύσεις, χτίζοντας έτσι μία ισχυρή σχέση μεταξύ καταναλωτή και παραγωγού. Γενικά οι φάρμες CSA είναι μικρές, ανεξάρτητες και οικογενειακές φάρμες.

Ιστορία

Η καταγωγή της κοινωνικά υποστηριζόμενης γεωργίας δεν είναι εντελώς ξεκάθαρη. Σύμφωνα με τις περισσότερες πηγές, ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του ’60 στην Γερμανία, την Ελβετία και την Ιαπωνία ως απάντηση στην ανησυχία για την ασφάλεια της τροφής και την αστικοποίηση της αγροτικής γης. Στην Ευρώπη, πολλές από τις φάρμες της κοινωνικά υποστηριζόμενης γεωργίας εμπνεύστηκαν από τις οικονομικές θεωρίες του Αυστριακού φιλόσοφου Rudolf Steiner και πειραματίστηκαν με κοινοτικές φάρμες εφαρμόζοντας βιοδυναμικές καλλιέργειες. Το 1965 στην Ιαπωνία, ομάδες μητέρων οι οποίες προβληματίζονταν και ανησυχούσαν για την αύξηση τη εισαγόμενης τροφής και την απώλεια καλλιεργήσιμης γης, ξεκίνησαν τα πρώτα πλάνα για τη δημιουργία CSA, τα λεγόμενα «teikei».

Η Κοινωνικά Υποστηριζόμενη Γεωργία ξεκίνησε στις ΗΠΑ το 1984, όταν ο Jan Vander Tuin, έφερε αυτή την ιδέα από την Ευρώπη στη Βόρεια Αμερική. Από τότε μέχρι σήμερα, οργανώθηκαν πολλές και μεγάλες φάρμες τέτοιου τύπου σε όλη τη Βόρεια Αμερική και κυρίως Βορειοανατολικά, την ακτή του Ειρηνικού και τις άνω μεσοδυτικές πολιτείες και τον Καναδά. Στην Β. Αμερική τώρα υπάρχουν τουλάχιστον 1.300 CSA φάρμες με τις εκτιμήσεις να τις υπολογίζουν μέχρι και 3.000. Σήμερα, εκατομμύρια Ιάπωνες καταναλωτές συμμετέχουν στο σύστημα «teikei», που αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό μερίδιο της κατανάλωσης φρέσκων προϊόντων. Στην Ευρώπη, οι αριθμοί δεν είναι αντίστοιχοι αλλά υπάρχουν αρκετά αγροκτήματα τέτοιου τύπου και οργανώσεις σε πολλές χώρες. Για παράδειγμα, στην Ολλανδία οι φάρμες της κοινωνικά υποστηριζόμενης γεωργίας ονομάζονται Pergola και στην Γαλλία AMAP.

Στόχοι:

1. Εξασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού σε μία αγορά τροφίμων που ευνοεί συνήθως τη μεγάλης κλίμακας βιομηχανοποιημένη γεωργία έναντι της τοπικής παραγωγής τροφίμων.
2. Μείωση της πιθανότητας απώλειας τροφίμων και τους οικονομικούς κινδύνους για τους παραγωγούς.
3. Βελτίωση της ποιότητας της τροφής όσο και της φροντίδας που δίνεται στη γη, τα φυτά και τα ζώα.

Στην πιο επίσημη και δομημένη μορφή της στην Ευρώπη και τη Β. Αμερική, η CSA εστιάζει στο να έχει:

1. Ένα διαφανή προϋπολογισμό για όλη τη σεζόν, για την παραγωγή συγκεκριμένου ευρέως φάσματος προϊόντων και για προκαθορισμένο αριθμό εβδομάδων τον χρόνο.
2. Ένα κοινό σύστημα τιμολόγησης, όπου παραγωγοί και καταναλωτές συζητούν και δημοκρατικά αποφασίζουν τις τιμές, βασιζόμενοι στην αποδοχή του προϋπολογισμού
3. Συμφωνία «μοιρασμένου κινδύνου και κέρδους» π.χ. ότι οι καταναλωτές θα τρώνε ότι οι παραγωγοί καλλιεργούν, ακόμη και με τις ιδιομορφίες της καλλιεργητικής περιόδου.

Τι προσφέρει;

1. Ο γεωργός εξασφαλίζει εκ των προτέρων το εισόδημά του, μειώνεται το κόστος παραγωγής και οι κίνδυνοι της αγοράς.
2. Προωθείται η δημιουργία μικρών γεωργικών εκμεταλλεύσεων.
3. Επιτυγχάνονται για τον καταναλωτή χαμηλότερες και ανταγωνιστικές τιμές σε σύγκριση με τα συμβατικά καλλιεργούμενα προϊόντα, λόγω κυρίως της μείωσης του κόστους μεταφορών και διανομής.
4. Καταργούνται οι μεσάζοντες και η αισχροκέρδεια ορισμένων εξ αυτών.
5. Παράγονται καλύτερης ποιότητας προϊόντα, τα οποία τις περισσότερες περιπτώσεις καλλιεργούνται με βάση της αρχές της βιολογικής ή βιοδυναμικής γεωργίας.
6. Οι καταναλωτές έχουν την ευκαιρία κάποια στιγμή να επισκεφτούν τα αγροκτήματα και τις φάρμες στις οποίες παράγονται τα προϊόντα που προμηθεύονται και να διαπιστώσουν από κοντά τον τρόπο και τις συνθήκες παραγωγής.
7. Τα προϊόντα είναι πιο φρέσκα καθώς δε χρειάζεται να μεταφερθούν σε μεγάλες αποστάσεις.
8. Μειώνεται η μόλυνση του περιβάλλοντος από τις μεταφορές.

Πρόταση για την Ελλάδα

Ήδη από την άνοιξη έχουν ξεκινήσει πρωτοβουλίες ενημέρωσης του αγροτικού κόσμου σχετικά με το νέο μοντέλο γεωργίας από τον Οργανισμό Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων-ΔΗΩ σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Βασικός σκοπός για το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα “CSA for Europe” είναι οι καλλιεργητές και οι καταναλωτές να γνωριστούν με την Κοινωνικά Υποστηριζόμενη Γεωργία, μέσω ενημερωτικών εκδηλώσεων καθώς και μέσω επισκέψεων σε αγροκτήματα που λειτουργούν με αυτές τις αρχές σε άλλες χώρες. Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση για τα έξοδα μετακίνησης και υπάγεται στα προγράμματα Grundtvig για την εκπαίδευση ενηλίκων. Τα σεμινάρια που πραγματοποιήθηκαν μέχρι σήμερα είχαν μεγάλη ανταπόκριση γεγονός που απέδειξε ότι η κοινωνικά υποστηριζόμενη γεωργία μπορεί να έχει μέλλον στη χώρα μας.

Επομένως, θα μπορούσε να αποτελέσει μία καλή λύση για την Ελλάδα του σήμερα, όπου χιλιάδες ελληνικές οικογένειες δοκιμάζονται από την οικονομική κρίση, την ανεργία και ταυτόχρονα την εξωφρενική αύξηση των τιμών στα είδη πρώτης ανάγκης. Αντίστοιχα και για τους Έλληνες παραγωγούς είναι μία καλή ευκαιρία να απαγκιστρωθούν από τους χονδρεμπόρους, που αρκετές φορές αγοράζουν τα προϊόντα τους σε εξευτελιστικές τιμές. Η ελληνική κοινωνία απέδειξε πρόσφατα με το«κίνημα της πατάτας» ότι αναζητεί επίμονα εναλλακτικούς τρόπους προμήθειας των βασικών ειδών διατροφής. Ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα όπου η φτώχια έχει κάνει πιο αισθητή την παρουσία της, μία τέτοια πρόταση θα μπορούσε να βρει μεγάλη ανταπόκριση. Αρκεί να προσπαθήσουμε όλοι να αλλάξουμε ορισμένες νοοτροπίες που μας εμποδίζουν να σκεφτούμε ομαδικά. Είναι καιρός να συνεργαστούμε και να ξαναχτίσουμε σχέσεις εμπιστοσύνης ανάμεσά μας. 

Για περισσότερες πληροφορίες: www.dionet.gr Οργανισμός Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων, Αριστοτέλους 38 , 10433 Αθήνα .Τηλ. 210 - 8224384 Fax: 210 - 8218117  e-mail: info@dionet.gr 

http://www.oikopress.gr/index.php/2012-10-04-11-11-33/137-2012-11-16-11-33-07

Άλλαξε τη ζωή σου με «Κοινωνική Γεωργία»

Γράφει η Ελένη Πισιμίση
Γεωπόνος Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής, M.Sc.

Τα οφέλη που έχει ο άνθρωπος από την επαφή του με τη φύση είναι γνωστά εδώ και πολλά χρόνια. Πάνω σε αυτή τη διαπίστωση έχει στηριχθεί μια προσπάθεια των τελευταίων χρόνων σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες για την υποστήριξη και επανένταξη στο κοινωνικό σύνολο κοινωνικά αποκλεισμένων ατόμων αλλά και τη θεραπεία και ανακούφιση ατόμων με ψυχιατρικές παθήσεις ή πνευματικές αναπηρίες. Πώς επιτυγχάνονται αυτά;

Απλά με την παροχή φροντίδας, προσωπικής και ομαδικής εργασίας σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις, οι οποίες λειτουργούν ως εγκαταστάσεις παροχής υγειονομικής περίθαλψης.

Αναφερόμενη κοινώς ως «Κοινωνική Γεωργία» ή «Πράσινη Φροντίδα», η προσαρμογή των αγροτικών εκμεταλλεύσεων για θεραπευτικούς σκοπούς αντιπροσωπεύει ένα δυναμικό τομέα ανάπτυξης για τους αγρότες σε ολόκληρη την ΕΕ. Είναι δυνατόν να αναπτυχθούν διάφοροι τύποι εγκαταστάσεων παροχής φροντίδας εντός των αγροκτημάτων και οι πιο επιτυχημένες επιχειρήσεις κοινωνικής γεωργίας λειτουργούν σε συνεργασία με τα ιδρύματα υγειονομικής περίθαλψης του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Με αυτόν τον τρόπο τα ιδρύματα εποπτεύουν τις επαγγελματικές υπηρεσίες παροχής φροντίδας και οι αγρότες παρέχουν τις θεραπευτικές εγκαταστάσεις.

Η δραστηριότητα της κοινωνικής γεωργίας συχνά περιλαμβάνει σχετικά άμεσες υπηρεσίες, όπως η παροχή βοήθειας προς τους ασθενείς ώστε να αναλάβουν την ευθύνη για την περιποίηση των ζώων, τη φροντίδα των καλλιεργειών ή τη διαχείριση των οικότοπων διαβίωσης άγριων ζώων. Οι συνήθεις αυτές αστικές δραστηριότητες είναι ευεργετικές για τους ανθρώπους που συμμετέχουν και οι μεικτές γεωργικές εκμεταλλεύσεις που περιλαμβάνουν εναλλακτικές για αρκετές ξεχωριστές γεωργικές δραστηριότητες, θεωρούνται το ιδανικό περιβάλλον εργασίας.

Οι άνθρωποι που συμμετέχουν σε τέτοια προγράμματα ασκούνται, εκτονώνονται, διασκεδάζουν, μαθαίνουν να συνεργάζονται μεταξύ τους, συνειδητοποιούν μπορούν να είναι χρήσιμοι και παραγωγικοί, τονώνουν την αυτοεκτίμησή τους. Mε λίγα λόγια, τα άτομα αυτά κοινωνικοποιούνται και ανακουφίζονται από τα προβλήματά τους. Άτομα με ψυχικές ασθένειες ή πνευματικές αναπηρίες, πρώην τοξικομανείς, πρώην αλκοολικοί, παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες ή παραβατικές συμπεριφορές και άλλες ευπαθείς ομάδες ανθρώπων και κοινωνικά αποκλεισμένα άτομα μπορούν να απασχοληθούν δημιουργικά στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις της κοινωνικής γεωργίας.

Εικόνα 1.

Πηγή: http://enrd.ec.europa.eu

Αυτή η νέα μορφή γεωργικής εκμετάλλευσης εφαρμόζεται ήδη στην Αυστρία, το Βέλγιο, τη Φινλανδία, την Ιρλανδία, την Ιταλία, τη Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Τα αποτελέσματα που έχουν παρουσιαστεί είναι πολλές φορές θεαματικά. Τα οφέλη που παρατηρήθηκαν στην σωματική και ψυχική υγεία και ισορροπία των συμμετεχόντων ήταν πολλά.

Σε γενικότερο όμως πλαίσιο η κοινωνική γεωργία έχει διαπιστωθεί ότι προσφέρει στα παρακάτω:

1. Συμπληρωματικό εισόδημα για τους γεωργούς. Οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις που συμμετέχουν χρηματοδοτούνται συνήθως από κρατικά κονδύλια και εθελοντικές εισφορές.
2. Δημιουργία νέων επιχειρήσεων. Πολλές από τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις που συμμετέχουν σε αυτά τα προγράμματα δεν προϋπήρχαν, αλλά δημιουργήθηκαν για αυτό το σκοπό. Με αυτό τον τρόπο δίνεται ένα κίνητρο στον νέο αγροτικό πληθυσμό να μην εγκαταλείψει την περιοχή του, δηλαδή δίνεται ένα κίνητρο στους νέους της υπαίθρου να δοκιμάσουν την επαγγελματική τους τύχη εκεί και όχι σε κάποιο μεγάλο αστικό κέντρο.
3. Βελτίωση της υγειονομικής περίθαλψης και της κοινωνικής πρόνοιας της υπαίθρου. Δίνεται έτσι στους ανθρώπους της υπαίθρου που αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας ή κοινωνικής απομόνωσης να έχουν πρόσβαση στις κοινωνικές υπηρεσίες.
4. Φροντίδα του περιβάλλοντος. Πολλές αγροτικές περιοχές και εκμεταλλεύσεις που ήταν μέχρι πρότινος εγκαταλελειμμένες καλλιεργούνται ξανά με τρόπο φιλικό προς το περιβάλλον, συμβάλλοντας έτσι στην αναβάθμιση της ποιότητας των εδαφών και την αύξηση της βιοποικιλότητας στην περιοχή.

Εικόνα 2.

Πηγή: http://enrd.ec.europa.eu

Όλο αυτό το εγχείρημα που ήδη έχει δοκιμαστεί και επιτύχει θα ήταν μια καλή πρόταση και για τη χώρα μας. Στην Ελλάδα του σήμερα που αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα με την κοινωνική πρόνοια στις αγροτικές της περιοχές, με την ανεργία και την εγκατάλειψη της υπαίθρου από τον νεαρό πληθυσμό και με τον μαρασμό του αγροτικού τομέα θα μπορούσε να γίνει μια παρόμοια προσπάθεια.

http://www.oikopress.gr/index.php/2012-11-09-11-13-33/549-2013-01-17-12-51-44

Πηγές:

http://enrd.ec.europa.eu

http://www.thrive.org.uk/what-is-social-and-therapeutic-horticulture.aspx

Κοινωνικά αγροκτήματα – Μια πρόταση για την Τοπική Αυτοδιοίκηση

Συνέντευξη κ. Βασίλη Τακτικού

Επιμέλεια: Ελένη Πισιμίση,

Γεωπόνος Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής, M.Sc.

Ο διευθυντής των ηλεκτρονικών εφημερίδων της Social Activism και Oikopress που εκδίδονται με συμπράττοντες φορείς την «ΑΜΚΕ Ερύμανθος», το Δήμο Αθηναίων και την Περιφέρεια Αττικής αντίστοιχα, κ. Βασίλης Τακτικός έχει απευθύνει σε μία σειρά δήμων της Αττικής αλλά και της περιφέρειας, την πρόταση για τη δημιουργία «κοινωνικών αγροκτημάτων». Η υλοποίηση της πρότασης αυτής θα γίνει μέσω μνημονίων συνεργασίας Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών, στο θεσμικό πλαίσιο της κοινωνικής οικονομίας και του Νόμου 4019/2011.

Κύριε Τακτικέ, ξεκινάει από τις αρχές του χρόνου η υλοποίηση της πρότασής σας σχετικά με τα πειραματικά «κοινωνικά αγροκτήματα» στους Δήμους Αιγιαλείας και Καλαβρύτων και μάλιστα με βιολογικές καλλιέργειες σε συνεργασία με τον Οργανισμό Πιστοποίησης και Ελέγχου Βιολογικών Προϊόντων «ΔΗΩ». Τι προσδοκάτε από μια τέτοια πρωτοβουλία;

Όπως είπατε, πρόκειται για μία εντελώς πειραματική πρωτοβουλία κοινωνικής σύμπραξης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών με σκοπό την εφαρμογή της κοινωφελούς εργασίας σε προγράμματα που μπορούν να αποφέρουν χειροπιαστό αποτέλεσμα με την παραγωγή προϊόντων και αγαθών, τα οποία στη συνέχεια μπορούν να διατεθούν σε θεσμούς αλληλεγγύης, κοινωνικά συσσίτια, σε αστέγους, σε κοινωνικά παντοπωλεία και σε άλλες ευπαθείς κοινωνικά ομάδες. Ασφαλώς, από μόνη της μία πρωτοβουλία δε μπορεί να αντιμετωπίσει την ανθρωπιστική κρίση που βρίσκεται, πλέον, η χώρα μας. Θέλουμε, όμως, να διαμορφώσουμε μία παραδειγματική πρωτοβουλία, που θα βρει μιμητές και άλλους δήμους και οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών, που μπορούν να συμπράξουν, ώστε να αξιοποιηθούν και φυσικοί ανθρώπινοι πόροι στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, με σκοπό να παράγονται βασικά αγαθά διατροφής με αυτή την επινόηση συνεργασίας, που είναι απλή και αποδοτική, λαμβάνοντας υπόψη για αυτό το σκοπό ότι μπορούν να διατεθούν χρηματικοί πόροι του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου, που αυτή τη στιγμή σπαταλούνται ασκόπως για κατάρτιση με μηδαμινά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση της ανεργίας. Είναι γνωστό, ότι μόλις το 1,2 % βρίσκει εργασία από την επιδοτούμενη κατάρτιση στα Κ.Ε.Κ. Αντιθέτως, η έμμεση επιδότηση των κοινωνικών αγροκτημάτων και αγαθά μπορεί να προσφέρει άμεσα και επιμόρφωση μέσω της διαδικασίας δια βίου εκπαίδευσης στις βιολογικές καλλιέργειες, οι οποίες μπορούν να γίνουν και το συγκριτικό μας πλεονέκτημα στη διάδοση της μεσογειακής διατροφής.

Τι θα μπορούσαν να παράγουν και να προωθούν στην αγορά τα κοινωνικά αγροκτήματα και πόσο ρεαλιστικό είναι;

Ο πρωτογενής τομέας είναι η βάση της πραγματικής οικονομίας, τα πιο άμεσα αγαθά που χρειαζόμαστε ως κοινωνία. Ορισμένα από αυτά τα βασικά αγαθά δε χρειάζονται δύσκολες και περίπλοκες διαδικασίες να παραχθούν. Για παράδειγμα, τα όσπρια και οι πατάτες, χρησιμοποιώντας και τη σύγχρονη τεχνολογία μπορούν σχετικά εύκολα να παραχθούν και υπάρχουν πολλά διαθέσιμα ακαλλιέργητα αγροκτήματα που ανήκουν στους δήμους αλλά και σε ιδιώτες που μπορούν να τα διαθέσουν στους δήμους εθελοντικά ή έναντι μικρού τιμήματος, από τη στιγμή που μένουν για χρόνια ακαλλιέργητα. Σε ότι αφορά τη διάθεση αυτών των προϊόντων, όπως είναι προφανές, υπάρχει μία «έτοιμη» αγορά. Θα απορροφηθούν χωρίς άλλους διαμεσολαβητές από τους θεσμούς αλληλεγγύης στους οποίους συμμετέχουν οι Ο.Τ.Α. και οι οργανώσεις κοινωνίας πολιτών. Το όλο εγχείρημα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μία εφαρμοσμένη καλή πρακτική της κοινωνικής οικονομίας. Παράλληλα, θα μπορούσε να δημιουργηθεί έτσι η βάση για τη σύσταση στο μέλλον μικρών κοινωνικών συνεταιρισμών, οι οποίοι μπορούν να αναπτύξουν και ειδικές καλλιέργειες με ποιοτικά προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας. Τέλος, το εγχείρημα αυτό μπορεί να συμβάλλει στη στροφή προς την αγροτική οικονομία, νέων ανθρώπων και επιστημόνων, δίνοντας στο επάγγελμα του αγρότη ιδιαίτερη σημασία και νέο κοινωνικό περιεχόμενο.

Πώς πιστεύετε ότι μπορούν αυτές οι προτάσεις και οι ιδέες να θεσμοθετηθούν;

Καταρχήν, χρειάζεται να διαμορφωθούν και να υπογραφούν μνημόνια συνεργασίας μεταξύ των δήμων και των τοπικών φορέων κοινωνικής οικονομίας και οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών και βάση αυτών των μνημονίων να διαμορφωθούν σχέδια δράσης σε τοπική κλίμακα. Αυτά τα σχέδια δράσης θα προβλέπουν λεπτομερώς την έκταση και το αντικείμενο των καλλιεργειών, το εργατικό δυναμικό που χρειάζονται, τις τεχνικές προϋποθέσεις, τα διαθέσιμα κονδύλια, τη διακίνηση και τον προορισμό των παραγόμενων αγαθών.

Όλο αυτό το εγχείρημα είναι κατά την άποψή σας μία παρέμβαση στους κανόνες της αγοράς; Τι άποψη έχετε, σχετικά με την πορεία των συνεταιρισμών στην Ελλάδα; Οι κοινωνικοί λαχανόκηποι βλέπετε να έχουν μεγάλη απήχηση στο μέλλον και πως το συσχετίζετε με το λεγόμενο «κίνημα της πατάτας»;

Ενδεχομένως, είναι υπαρκτοί όλοι αυτοί οι φόβοι και οι αναστολές. Η ελληνική παράδοση των συνεταιρισμών έχει πολλές αρνητικές όψεις, ακριβώς επειδή συνδέθηκε με την κρατικοδίαιτη αντίληψη και εν μέρει με τη λαφυραγωγία του κράτους. Το πλαίσιο της κοινωνικής οικονομίας στο οποίο εντάσσεται η πρωτοβουλία των κοινωνικών αγροκτημάτων δεν έχει να κάνει σε τίποτε με αυτή την παράδοση. Πρόκειται για πρωτοβουλία που εντάσσεται μέσα στους θεσμούς αλληλεγγύης των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών και στην έμπρακτη συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όχι για να προσλάβει νέους δημοτικούς υπαλλήλους, καλλιεργητές, αλλά για να προσφέρει ανενεργούς, ανεκμετάλλευτους φυσικούς πόρους και υποδομές που είναι στη διάθεσή της, προκειμένου να παραχθούν αγαθά και προϊόντα. Επιπλέον, η Τοπική Αυτοδιοίκηση μπορεί να συμβάλλει αποφασιστικά στη δημιουργία κοινωνικού κεφαλαίου συνεργασίας στο επίπεδο της τοπικής κοινωνίας και αυτό με τη σειρά του να αποτελέσει κοινωνική δυναμική υποστήριξης τέτοιων πρωτοβουλιών. Για παράδειγμα, το κίνημα της πατάτας ήταν μια αυθόρμητη εκδήλωση αλληλεγγύης της κοινωνίας και των παραγωγών που αντικειμενικά δεν μπορούσε να διαρκέσει για πάντα. Η οργανωμένη κοινωνική οικονομία στο επίπεδο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης θα μπορούσε να οδηγήσει τις υποδομές, ώστε οι αυθόρμητες εκδηλώσεις αλληλεγγύης και ο εθελοντισμός να συγκεντρώνονται σε μία μεγάλη «δεξαμενή» αλληλεγγύης, όπως το νερό της βροχής συγκεντρώνεται σε μικρά φράγματα και λιμνοδεξαμενές και οι αγρότες ποτίζουν τα χωράφια τους την εποχή της ξηρασίας. Επομένως, το κίνημα της πατάτας μπορούμε να το εκλάβουμε ως μία σηματοδότηση στο τι πρέπει να κάνουμε για να έχουμε διαρκώς προσφορά αλληλεγγύης.

Με άλλα λόγια, όπως φαίνεται, υποστηρίζετε ότι οι καλές ιδέες μπορούν να γίνουν και καλές πρακτικές. Τι μας λείπει περισσότερο στη χώρα μας, οι καλές ιδέες ή οι καλές πρακτικές;

Νομίζω ότι έχουμε μια σχετική ανεπάρκεια και στα δύο, γιατί αν είχαμε αφθονία στο ένα, θα υπήρχε ανάλογη επίδραση και στο άλλο. Το κυριότερο που μας λείπει ,όμως, είναι ο συντονισμός και η επινόηση των καλών πρακτικών σε ένα ενιαίο σύστημα κοινωνικής οικονομίας με υποστηρικτικούς θεσμούς της κοινωνικής επιχειρηματικότητας. Το πρόβλημα είναι ο κατακερματισμός της κοινωνίας, ο κατακερματισμός των πρωτοβουλιών σε μικρές δράσεις και η ανάλωση των δυνάμεων της κοινωνίας μας στον επιμέρους, χωρίς συνοχή, σχεδιασμό και αποτελεσματικότητα προς όφελος των πολλών. Τελικώς, η ατομιστική φιλοσοφία είναι αυτή που εμποδίζει τις σημαντικές πρωτοβουλίες ευρύτερης κλίμακας. Κυριαρχεί το «μόνος φρονείν» και το «μόνος πράττειν». Και αυτό δεν είναι σοφό, όπως έλεγαν και οι αρχαίοι. Η σοφία της Πόλης και της Πολιτείας βρίσκεται στη συλλογική δημιουργία.

http://oikopress.gr/index.php/2012-09-24-13-17-36/430-2012-12-19-18-43-22

Κοινωνική Γεωργία χωρίς Μεσάζοντες

Γράφει η Ευαγγελία Κωτσοβίνου,
Γεωπόνος, Γ.Π.Α, M.Sc.

Η έννοια της φροντίδας είναι βαθιά ριζωμένη στην αγροτική κουλτούρα και οι αγρότες της Ευρώπης ήταν ανέκαθεν υπερήφανοι για την ικανότητά τους να παρέχουν το σωστό τύπο φροντίδας για τη γη, τα ζώα και τις καλλιέργειές τους. Αυτή η ικανότητα φροντίδας επεκτείνεται πλέον προς όφελος της κοινωνίας. Μιας και η νέα μορφή αλληλέγγυας οικονομίας στηρίζεται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των αγροτών και των καταναλωτών για τη διακίνηση των αγροτικών προϊόντων με έμφαση στα δίκτυα που μειώνουν το κόστος των συναλλαγών γιατί καταργούν στην πράξη τους μεσάζοντες. Στόχος η βελτίωση της ποιότητας της τροφής …

Η Κοινωνική Γεωργία έχει μέγιστο σκοπό τη δημιουργία οικολογικών και κοινωνικά δίκαιων καλλιεργειών. Οι παραγωγοί οφείλουν να χτίσουν το οικοδόμημα της εμπιστοσύνης προς τους καταναλωτές. Οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να συνεισφέρουν στη διαδικασία της παραγωγής σε μια γεωργική εκμετάλλευση. Είτε με το να χρηματοδοτήσουν εξ αρχής τον προϋπολογισμό μιας γεωργικής εκμετάλλευσης για το σύνολο της παραγωγικής περιόδου, είτε με το να συμμετέχουν ενεργά στις διαδικασίες της καλλιέργειας. Έτσι, προμηθεύονται γεωργικά προϊόντα σε τακτά χρονικά διαστήματα και συναποφασίζουν για το ποια προϊόντα ενδιαφέρουν, ποια καλλιεργητική μέθοδος θα εφαρμοστεί και σε ποια τιμή πώλησης, καθότι εξαλείφεται το κόστος διανομής.Αυτό το είδος ρύθμισης ονομάζεταιεπιμερισμός σοδειάς ή σύστημα καλαθιού.

Τα τρόφιμα είναι παραγόμενα σύμφωνα με τις αρχές της βιολογικής γεωργίας ή ακόμα και της βιοδυναμικής (μορφή βιολογικής γεωργίας με έμφαση στις κοσμικές δυνάμεις). Η Κοινωνική Γεωργία εστιάζει συνήθως σε ένα σύστημα εβδομαδιαίας διανομής λαχανικών, ενίοτε λουλουδιών, φρούτων, βοτάνων αλλά ακόμα και γάλακτος ή προϊόντων κρέατος σε κάποιες περιπτώσεις.

Οι παραγωγοί διασφαλίζουν τους απαραίτητους πόρους τόσο για τις καλλιεργητικές τους δραστηριότητες, όσο και για τη διαβίωσή τους χωρίς μεσάζοντες. Το σημαντικό είναι ότι τα τρόφιμα είναι υψηλής προστιθέμενης αξίας και συνάδουν με την εποχικότητα, έτσι ο καταναλωτής τρώει πάντα φρέσκα και στην ώρα τους τρόφιμα όλο γεύση και ποιότητα!

Το μοντέλο αυτό κυριαρχεί και σε πολλές χώρες του εξωτερικού όπως η Νέα Υόρκη που έχουν δημιουργηθεί ήδη τουλάχιστον εκατό αγροκτήματα, με συμμετοχή τουλάχιστον 20.000 οικογενειών, ενώ ένα μέρος της παραγωγής διατίθενται για κοινωφελής σκοπούς. Μάλιστα, αναμένεται τον προσεχή Απρίλιο μια εκδήλωση στην Αθήνα με θέμα την Κοινωνικά Υποστηριζόμενη Γεωργία με την πρωτοβουλία του Οργανισμού Ελέγχου & Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων –ΔΗΩ, όπου θα αναφερθούν παρόμοιες δράσεις και σε άλλες χώρες της Ευρώπης όπως η Γαλλία.

Σημαντική είναι και η δράση πολλών Δήμων που έχουν ασπαστεί θερμά την ιδέα των κοινωνικών αγροκτημάτων και οι πολίτες ενημερώνονται για το πώς μπορούν να γνωρίσουν τους παραγωγούς που θα τους προμηθεύουν τα απαραίτητα τρόφιμα καθώς και τη δυνατότητα επισκέψεών τους στα αγροκτήματα για μια άμεση επαφή με το χώρο καλλιέργειας των τροφίμων τους. Επίσης, αγροκτήματα μπορούν να διατεθούν στους δημότες οι οποίοι μπορούν να τα αξιοποιήσουν νοιώθοντας τη χαρά του να παράγουν οι ίδιοι την τροφή τους. Ακόμα, γεωπονικές σχολές όπως το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης έχουν διαθέσιμες εκτάσεις για την καλλιέργεια λαχανόκηπου, δίνοντας σε φοιτητές και πολίτες μια δημιουργική απασχόληση.

 Παραδείγματα Δήμων:

1. Στη Βόρειο Ελλάδα υπάρχουν τα Βιο-αγροκτήματα του Δήμου Αλεξανδρούπολης.
2. Στη Θεσσαλονίκη πωλούνται γεωργικά προϊόντα χωρίς μεσάζοντες, από την Επιτροπή πολιτών.
3. Στην Αττική οι Δήμοι Αγ. Αναργύρων – Καματερού, Αιγίνης, Βύρωνος, Ελληνικού- Αργυρούπολης, Ηλιούπολης, Ν. Ηρακλείου, Καισαριανής, Κερατσινίου – Δραπετσώνας, Κυθήρων, Μάνδρας – Ειδυλλίας, Μεταμόρφωσης, Μοσχάτου – Ταύρου, Νέας Ιωνίας, Π. Φαλήρου, Παπάγου- Χολαργού, Σαλαμίνας, Σαρωνικού, Σπάτων – Αρτέμιδος, Φιλαδέλφειας – Χαλκηδόνας, Φιλοθέης- Ψυχικού, Χαϊδαρίου και Χαλανδρίου έχουν μόνιμη Αγορά Απευθείας Διάθεσης Προϊόντων.
4. Δεκάδες Αστικοί Λαχανόκηποι και Βοτανόκηποι στήνονται στον Δήμο Αμαρουσίου.
5. Ακόμα, ο Δήμοι: Αγίας Παρασκευής (ήδη έχει φτιαχτεί ένας λαχανόκηπος στον κήπο μονοκατοικίας), Αγ. Δημητρίου, Αγ. Αναργύρων  - Καματερού, Αιγίνης, Αλίμου (διαδημοτικό μαζί με τον Αγ. Δημήτριο), Αχαρνών, Ελληνικού έχουν φτιάξει ή ετοιμάζουν Αστικούς Αγρούς μέσω του προγράμματος καταπολέμησης της φτώχειας ή σε συνεργασία με νέες οικοκοινότητες.

Μια άλλη πτυχή της κοινωνικής γεωργίας είναι ο κοινωνικός της ρόλος. Αλλιώς ονομαζόμενη «πράσινη φροντίδα» συντελεί στην υγειονομική περίθαλψη ατόμων που πάσχουν από νοητική, κοινωνική, σωματική αναπηρία ή ψυχιατρικές παθήσεις. Ο θεραπευτικός σκοπός έγκειται στην περιποίηση των ζώων, στη φροντίδα των καλλιεργειών ή τη διαχείριση των οικότοπων διαβίωσης άγριων ζώων από τους παθόντες, παρέχοντας ένα ιδανικό περιβάλλον εργασίας! Σαφώς, τα παραγόμενα προϊόντα διατίθενται στα συσσίτια, σε αστέγους, σε ορφανοτροφεία και άλλες ευπαθείς κοινωνικά ομάδες.

Ένα κίνημα που είναι ευρύτερα γνωστό το λεγόμενο «Κίνημα της Πατάτας»πλέον έχει επεκταθεί και σε άλλα προϊόντα - το λάδι, τα όσπρια, τα λαχανικά και τα γαλακτοκομικά-. Σχετίζεται και αυτό με την κοινωνική γεωργία χωρίς τους μεσάζοντες. Η παράκαμψη των μεσαζόντων ρίχνει αναμφίβολα τις τιμές των αγροτικών προϊόντων στην τιμή του παραγωγού, συμβάλει στην αειφορία του περιβάλλοντος, χωρίς την χρήση των χημικών λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων και εισαγόμενου γενετικού υλικού (σπόρων), καθώς προασπίζονται αξίες όπως η καλλιέργεια ντόπιων (τοπικών) ποικιλιών και οι οικολογικές-βιολογικές μέθοδοι καλλιέργειας.

Εφόσον, ο παραγωγός απαλλάσσεται από τον οικονομικό κίνδυνο απώλειας χρημάτων σε περίπτωση καιρικών ή/και ασθενειών στην καλλιέργειά του δεν τίθεται θέμα περί μη αξιοποίησης όλων των μεθόδων φιλικών προς το περιβάλλον και κυρίως του καταναλωτή, καθότι η υπέρμετρη αξία και η φιλοσοφία έγκειται στην ασφάλεια των τροφίμων, στη βελτίωση του εδάφους, στην αξιοποίηση των φυτικών ειδών και σωστή διαβίωση των ζωικών οργανισμών. Η συνεργατικότητα και η αμοιβαιότητα αντικαθιστούν την μέχρι τώρα κερδοσκοπία της αγοράς, ο παραγωγός καλλιεργεί όπως θα καλλιεργήσει για την διατροφή της ίδιας του της οικογένειας.

Καταλήγοντας ότι το κίνημα της αλληλέγγυας οικονομίας, το κίνημα της πατάτας και η κοινωνικά στηριζόμενη γεωργία είναι διαφορετικές πτυχές μιας κοινωνικά δίκαιης κοινωνίας, στηριζόμενη στην αλληλεγγύη και εμπιστοσύνη μεταξύ των συμπολιτών. Ο παραγωγός και ο καταναλωτής μπορούν πλέον να υποστηρίζονται μεταξύ τους και να συναποφασίζουν στα θέματα που τους αφορούν. Ο παραγωγός παράγει ακριβώς ότι χρειάζεται, χωρίς την οικονομική απώλεια και ο καταναλωτής προμηθεύεται την ποσότητα τροφής που του αναλογεί, ξέροντας τις συνθήκες παραγωγής της τροφής του και λαμβάνοντας και αυτός μέρος στην παραγωγή ή έστω καθορίζοντας αυτές τις συνθήκες. Η σωστή ενημέρωση και η συνείδηση της προσφοράς και συμμετοχής (πράσινη φροντίδα) όσων έχουν ανάγκη είναι πρωταρχικής σημασίας μιας αλληλέγγυας οικονομίας και η ανάδειξη πρωτοβουλιών όπως τα κοινωνικά παντοπωλεία για τους άπορους το επιβεβαιώνουν.

http://oikopress.gr/index.php/2012-11-09-11-13-33/509-2013-01-11-10-31-02

Πηγές:

topontiki.gr

www.tovima.gr

www.dionet.gr

enrd.ec.europa.eu

www.6meres.gr

agronaftes.blogspot.gr